| eGNOSIS |
|
|
|
Rudolf
Steiner (1861-1925), twórca antropozofii. |
Chrześcijaństwo jako rzeczywistość mistyczna a misteria dawnych czasów cz.7 |
|
|
Rudolf Steiner |
||
|
-
Przedmowa do drugiego wydania |
MISTERIA
DAWNEGO EGIPTU
Kiedy
już wolny od ciała
w jasne się wzniesiesz niebiosa, nieśmiertelnym staniesz się bogiem i
nigdy nie zaznasz już śmierci. W
tych słowach Empedoklesa mamy jakby kwintesencję wszystkiego, co myśleli
dawniej Egipcjanie o wiecznym pierwiastku w człowieku i o jego związku z
bóstwem. Świadczy o tym egipska Księga zmarłych odcyfrowana w
XIX wieku dzięki mozolnej pracy uczonych (por. Lepsius
Das Totenbuch dar alten Aegypter, Berlin 1842). Jest
to najcenniejszy zabytek literatury jaki się nam zachował po dawnych
Egipcjanach. Znajdujemy tam wszelkiego rodzaju pouczenia i modlitwy, które
dawno zmarłemu do grobu, aby go prowadziły, skoro się uwolnił od swej
doczesnej powłoki. Księga ta zawiera najgłębsze poglądy Egipcjan na
rzeczy wieczne i na rozwój świata. Wyczuwamy w niej stosunek do bogów
bardzo podobny do poglądów mistyki greckiej. Spośród różnych bogów,
którym oddawano cześć w poszczególnych prowincjach Egiptu, Ozyrys stał
się z czasem bóstwem najwyższym i czczony był powszechnie. Był on
jakby syntezą wszystkich innych bóstw. W szerokich masach mogły zresztą
krążyć różne wierzenia dotyczące postaci Ozyrysa, lecz Księga
Umarłych oparta jest na poglądach pielęgnowanych przez kapłanów,
a dla nich Ozyrys był istotą, którą człowiek może znaleźć we własnej
duszy. Świadczą o tym najwyraźniej ówczesne poglądy związane ze śmiercią
i z losami zmarłych. Kiedy ciało oddane zostało ziemi, która je
przechowuje w swym łonie, wówczas to, co wieczne zaczyna swą wędrówkę
w odwieczny świat ducha. Najpierw staje przed sadem Ozyrysa, którego
otacza czterdziestu dwu sędziów. Dalszy los wiecznego pierwiastka w człowieku
zależy od tego, co orzekną sędziowie. Kiedy już dusza wyzna swoje
grzechy, kiedy sędziowie orzekną, że pojednała się już z wieczną
sprawiedliwością, wówczas niewidzialne moce wychodzą na jej spotkanie
mówiąc tak: „Ozyrys (tu wymieniają imię danego człowieka) został
oczyszczony w stawie, który leży na południe od pola Motep i na północ
od pola Szarańczy, tam gdzie bóstwa zieleni o czwartej godzinie nocy i o
ósmej godzinie dnia obmywają się obrazem serca bogów, przechodząc od
nocy do dnia”. Widzimy więc, że w świecie duchowym nazywa się
Ozyrysem to, co wieczne w człowieku. Po słowie Ozyrys wymienione
jest imię zmarłego. Także i ten, który się pojednał z wiecznym ładem
świata nazywa siebie sam Ozyrysem. „Jestem Ozyrys (imię). Pod
kwieciem drzewa figowego wyrasta imię Ozyrys (imię zmarłego)”. Tak więc
człowiek staje się Ozyrysem. Być Ozyrysem znaczy być w pełni człowiekiem,
człowiekiem na wysokim stopniu rozwoju. Jasne jest więc, że również i
ten Ozyrys, który zgodnie z wiecznym ładem świata sprawuje sąd nad
zmarłym, jest właśnie człowiekiem doskonałym. Różnicą między
bytem człowieczym a bytem boskim jest stopień rozwoju: jest liczba. Mamy
tutaj pogląd mistyczny na tajemnice liczby. Ozyrys jako istota kosmiczna
jest jeden, tym niemniej żyje w każdej duszy jako niepodzielny. Każdy
człowiek jest Ozyrysem, a jednak owego jednego Ozyrysa należy sobie
wyobrażać jako istotę odrębną. Człowiek przechodzi drogę rozwojową,
u kresu której czeka go byt boski. Mówi się tu raczej o przebóstwieniu
niż o konkretnej, odrębnej istocie boskiej. Nie
ulega wątpliwości, że w myśl takiego poglądu ten tylko może naprawdę
stać się Ozyrysem, kto już jako Ozyrys stanął u wrót wieczności.
Najwyższa forma bytu, jaka jest człowiekowi dostępna, musi więc polegać
na tym, że przeobraża się on w Ozyrysa. Ten, kto jest naprawdę człowiekiem,
musi już tutaj, za życia, mieć w sobie jak najbardziej doskonałego
Ozyrysa. Człowiek się doskonali, jeżeli żyje jak Ozyrys, jeżeli
przechodzi przez to, przez co przeszedł Ozyrys. Mit o Ozyrysie nabiera tu
głębszego znaczenia. Staje się wzorem dla człowieka, który chce
obudzić w sobie to, co wieczne. Ozyrys został poćwiartowany, zabity
przez Tyfona. Małżonka jego — Izyda zabrała i otoczyła opieką
rozrzucone po ziemi jego szczątki. Ozyrys zesłał na nią po śmierci
promień swojego światła i urodziła mu Horusa. Horus przejmuje ziemskie
zadania Ozyrysa. Jest on drugim Ozyrysem, jeszcze niedoskonałym, lecz dąży
by się stać prawdziwym Ozyrysem. Prawdziwy Ozyrys żyje w duszy człowieka.
Dusza jest zrazu doczesna. Lecz z doczesnej duszy ma się urodzić to, co
wieczne. Dlatego człowiek może uważać siebie za grób Ozyrysa. Niższa
natura (Tyfon) zabiła w nim wyższą. Miłość w jego duszy (Izyda) musi
otoczyć opieką jego poćwiartowane zwłoki, wtedy narodzi się wyższa
natura, dusza wieczna (Horus), która może się wznieść do bytu
Ozyrysa. Człowiek, który dąży do najwyższej formy bytu, musi jako
mikrokosmos powtórzyć w sobie makrokosmiczny proces rozwojowy — życie
Ozyrysa. Taki jest sens egipskiego wtajemniczenia. To, co Platon opisuje
jako proces kosmiczny mówiąc, iż Stwórca rozpiął duszę świata w
kształt krzyża na ciele świata i że rozwój świata polega na tym, by
duszę świata wyzwolić, to właśnie przejść musiał w małej skali człowiek,
jeżeli chciał się stać Ozyrysem. Ten, kto dążył do wtajemniczenia,
musiał się tak doskonalić, aby jego przeżycie wewnętrzne, jego
przemiana w Ozyrysa, stopiła się w jedno z kosmicznym dramatem Ozyrysa. Gdybyśmy
mogli sięgnąć wzrokiem do świątyni w dawnym Egipcie, w której
ludzie, doznając wtajemniczenia, przechodzili przemianę w Ozyrysa,
widzielibyśmy to, co się tam działo z mikrokosmicznym obrazem rozwoju
wszechświata. Człowiek, potomek „Ojca” miał zrodzić w sobie syna.
To, co rzeczywiście jest w nim ukryte, zaklęty w nim bóg, miało się
ujawnić. Przemoc ziemskiej natury tłumi to w człowieku. Tę niższą
naturę trzeba najpierw złożyć do grobu, aby wyższa natura mogła w
nim zmartwychwstać. Tym sobie można wytłumaczyć niejedno, co się słyszy
o obrzędach wtajemniczenia. Poddawano człowieka tajemniczym rytuałom.
Jego ziemska natura musiała być zabita, wyższa natura — obudzona.
Szczegółowe zaznajomienie się z tymi obrzędami nie jest nam potrzebne,
trzeba tylko zrozumieć ich znaczenie. Przebija ono w następujących słowach,
w jakich mógł opisać swoje przeżycia ten, kto przeszedł
wtajemniczenie; każdy z nich mógł powiedzieć: Rozwarła się przede mną nieskończona perspektywa, u której kresu jest boska doskonałość. Poczułem, że siła tej boskiej doskonałości tkwi we mnie. Złożyłem do grobu wszystko, co hamuje we mnie tę siłę. Obumarło we mnie to, co ziemskie. Byłem nieżywy. Ten niższy człowiek umarł we mnie, byłem w krainie zmarłych. Obcowałem z umarłymi, to znaczy z tymi, którzy są już włączeni w krąg wiecznego ładu świata. Przeszedłszy przez świat umarłych, zmartwychwstałem. Pokonałem śmierć, lecz teraz jestem już inny. Nie jestem już zależny od mojej doczesnej natury. Została ona we mnie przepojona Logosem. Należę teraz do tych, co żyją wiecznie i będą zasiadali po prawicy Ozyrysa. Ja sam, zjednoczony z wiecznym ładem świata, będę prawdziwym Ozyrysem i władza nad życiem i śmiercią będzie złożona w moje ręce. Wtajemniczony
musiał poddać się przeżyciom, które go mogły doprowadzić do takiego
wyznania. Były to najbardziej wzniosłe przeżycia jakich doznać może
człowiek. Wyobraźmy
sobie teraz, że ktoś niewtajemniczony słyszy o takich przeżyciach. Nie
wie przecież i nie może wiedzieć, co działo się naprawdę w duszy
wtajemniczonego. Dla niego człowiek ów naprawdę umarł, leżał w
grobie i powstał z martwych. To, co na wyższym stopniu bytu jest
rzeczywistością duchowa, lecz ujęte w obrazy zapożyczone z ziemskiej
rzeczywistości, wydaje mu się czymś, co narusza porządek natury. Jest
„cudem”. Takim „cudem” było wtajemniczenie. Kto chciał naprawdę
je zrozumieć, musiał obudzić w sobie siły, które prowadzą na wyższe
stopnie bytu. Musiał być już uprzednio przygotowany przez życie do
tych wzniosłych przeżyć. Jakkolwiek kształtowałyby się te przeżycia
przygotowawcze w życiu danej jednostki, zawsze można je sprowadzić do
pewnych ściśle określonych rysów. Życie wtajemniczonego ma więc
pewien typowy przebieg. Można je opisać niezależnie od tej czy innej
osobowości wtajemniczonego. Co więcej, o danym człowieku tylko wtedy można
powiedzieć, że jest na drodze do boskości, jeżeli w życiu jego występują
te właśnie typowe przeżycia. Taką postacią był Budda dla swoich
wyznawców, takim objawił się Jezus uczniom swoim. Znany jest dzisiaj
paralelizm pomiędzy życiorysem Buddy a życiem Jezusa. Rudolf Seidel w
swej książce Buddha und Christus przedstawia przekonująco tę
kwestię. Wystarczy wniknąć w szczegóły by zdać sobie sprawę, że
wszelkie zarzuty przeciwko tym paralelom są nieistotne. Narodziny
Buddy zwiastuje królowej Maji biały słoń, który spuszcza się z
nieba. Jest to zapowiedź, że Maja wyda na świat równego bogom człowieka,
który „skłoni wszystkie istoty do miłości”. U Łukasza zaś
czytamy: Do dziewicy poślubionej mężowi imieniem Józef, z domu dawidowego, dziewicy zaś imię było Maria, przystąpił Anioł i rzekł: »Bądź pozdrowiona, łaski pełna. Oto poczniesz i porodzisz syna i nadasz mu imię Jezus. Ten będzie wielki, a będzie zwany Synem Najwyższego«... Bramini, hinduscy kapłani, którzy wiedzą, co znaczy, że ma się narodzić Budda, wykładają sen królowej. Znany im jest pewien określony, typowy obraz Buddy. Życie oczekiwanego Buddy musi odpowiadać temu obrazowi. A w Ewangelii według św. Mateusza, II,1 i nast. czytamy: „Herod (...) zebrawszy wszystkich najprzedniejszych kapłanów i uczonych w piśmie wypytywał ich, gdzie ma się Chrystus narodzić”. Bramin
Asita powiada o Buddzie, „Oto jest dziecię, które stanie się Buddą,
wybawicielem, tym który poprowadzi do nieśmiertelności, wolności i światła”.
Porównajmy słowa z Ew. św. Łukasza (II i nast.): „Oto był człowiek
w Jerozolimie, któremu imię Symeon, a człowiek ten był sprawiedliwy i
bogobojny, oczekujący pociechy Izraela, a Duch Święty był w nim. A gdy
rodzice wznosili dzieciątko Jezus, aby za nie uczynić według zwyczaju
zakonu, on wziąwszy je na ręce swoje chwalił Boga i mówił: »Teraz
opuszczasz sługę swego Panie, według słowa swego, w pokoju, gdyż oczy
moje oglądały zbawienie twoje, któreś zgotował przed obliczem
wszystkich ludów. Światłość ku objawieniu poganom i chwale ludu twego
Izraelskiego«”. O Buddzie opowiadają, że jako dwunastoletni chłopiec
zgubił się i że odnaleziono go pod drzewem, w otoczeniu śpiewaków i mędrców
dawnych czasów, których nauczał. Odpowiada temu Rozdz. II, wiersz 41 i
nast. w Ewangelii św. Łukasza: A rodzice jego chodzili każdego roku do Jerozolimy na światło wielkanocne. I gdy już miał lat dwanaście, poszli do Jerozolimy według zwyczaju onego święta. I po skończeniu owych dni gdy wracali, zostało dziecię Jezus w Jerozolimie, a ni wiedzieli o tym Józef i matka jego. A mniemając że jest w towarzystwie podróżnym, uszli dzień drogi i szukali go miedzy krewnymi i znajomymi. I gdy go nie znaleźli, wrócili do Jeruzalem, szukając go. I stało się po trzech dniach, że go znaleźli siedzącego w świątyni pośrodku nauczycieli, a on ich słuchał i pytał ich. A zdumiewali się wszyscy którzy go słuchali, nad rozumem i nad odpowiedziami jego. Kiedy
Budda, przeżywszy czas pewien w samotności, wraca do ludzi, wita go
dziewica słowami: „Błogosławiony twój ojciec, błogosławiona twoja
matka, błogosławiona małżonka do której należysz”. On zaś
odpowiedział: „Błogosławieni są tylko ci, którzy znajdują się w
Nirwanie”. To znaczy — którzy się włączyli w wieczny byt świata.
U św. Łukasza, XI 27 czytamy: „A stało się, gdy on to mówił, że
podniósłszy głos pewna niewiasta z ludu rzekła mu: Błogosławiony żywot
który cię nosił i piersi któreś ssał! A on rzekł: Owszem, błogosławieni
są którzy słuchają słowa Bożego i strzegą go”. W życiu Buddy
jest chwila, kiedy przystępuje doń kusiciel obiecując mu wszystkie królestwa
ziemi. Budda odrzuca to wszystko mówiąc: „Wiem dobrze, że
przeznaczone mi jest królestwo, lecz ja nie pragnę ziemskiego królestwa,
zostanę Buddą i sprawię, że radość nadziemska ogarnie cały świat”.
Kusiciel musi przyznać: „Skończyło się moje panowanie”. Jezus na
podobne kuszenie tak odpowiada: „Pójdź precz ode mnie szatanie.
Albowiem napisane jest »Panu Bogu twojemu pokłon oddawać i jemu samemu
służyć będziesz«. Tedy opuścił go diabeł”. (Mat. IV.10). Można
by przytoczyć jeszcze wiele podobnych przykładów, wynik będzie taki
sam. Wzniosła była śmierć Buddy. Zasłabł podczas wędrówki.
Przyszedłszy nad rzekę Hirenja, w pobliżu Kuszinagara, położył się
na dywanie, który mu rozesłał ukochany uczeń Ananda. Ciało jego poczęło
jaśnieć od wewnątrz. Umierał przemieniony, świetlisty, ze słowami na
ustach: „Nic nie trwa bez końca”. Opis śmierci odpowiada temu, co
czytamy w Ewangelii o Przemienianiu Jezusa: „I stało się po tych
mowach, jakoby po ośmiu dniach, że wziąwszy ze sobą Piotra, Jana i
Jakuba wstąpił na górę, aby się modlił. A gdy się modlił,
przemieniało się oblicze jego, i szaty jego stały się białe i jaśniejące”.
Ziemski żywot Buddy na tym się kończy, lecz w życiu Jezusa zaczyna się
teraz to, co najważniejsze — męka, śmierć i zmartwychwstanie.
Ziemskie życie Chrystusa Jezusa nie mogło się zakończyć w momencie
przemieniania, prześwietlenia, które było kresem życia Buddy. Jeżeli
przeprowadzając analogie zacieramy różnice, to nie rozumiemy ani Buddy,
ani Chrystusa. (To się okaże w dalszym ciągu książki). Innych opisów
śmierci Buddy nie będziemy tu rozważali, jakkolwiek zawierają niejeden
głęboki rys. Analogie
w życiorysach tych dwu dobroczyńców ludzkości nasuwają wyraźny
wniosek. Wynika on siłą rzeczy z przekazanych opowiadań. Kiedy kapłani
— dawni mędrcy — usłyszeli wieść o narodzinach, wiedzieli już o
co chodzi. Wiedzieli, że przychodzi na świat człowiek boży. Wiedzieli
z góry, jaka duchowość zstępuje na świat w człowieku bożym.
Wiedzieli z góry, jaka duchowość zstępuje na ziemię i że ziemskie
jej życie może być tylko takie, jakie odpowiada życiorysowi Boga-Człowieka.
Wzór takiego życiorysu znany był od wieków w misteriach. Życie człowieka
bożego może być tylko takie, jakie być musi. Ma ono w sobie coś z
odwiecznych praw przyrody. Jak dana substancja chemiczna może zachowywać
się tylko tak, a nie inaczej, tak też istota, która jest Buddą, duch
który jest Chrystusem może żyć na ziemi tylko tak, a nie inaczej. Nie
pisze się takiego życiorysu podając zewnętrzne, przypadkowe
wydarzenia, można je raczej ująć opisując typowe rysy, jakie podaje
dla wszystkich czasów dawna wiedza pielęgnowana w misteriach. Legenda
Buddy nie jest bynajmniej biografią w zwykłym znaczeniu, tak jak w
Ewangeliach nie chodzi również o zwykłą biografię Chrystusa Jezusa.
Ani tu, ani tam nie mamy wydarzeń przypadkowych, i tu i tam podany jest
odwieczny życiorys, wytyczony dla zbawców ludzkości. W pradawnych
tradycjach szukać należy ich wzorów, nie zaś w ziemskich wydarzeniach.
Budda i Jezus są wtajemniczonymi w najwyższym znaczeniu tego słowa dla
tych, którzy poznali ich boska naturę. (Jezus jest wtajemniczonym przez
to, że zamieszkał w nim duch Chrystusowy). Dlatego życie ich jest
wyniesione ponad wszelka doczesność. Dlatego stosować do nich można
to, co wiemy o wtajemniczonych. Nie opowiada się już o drugorzędnych,
przypadkowych zdarzeniach z ich życia. Mówi się o nich: „Na początku
było słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. A Słowo stało
się ciałem i mieszkało miedzy nami”. (Jan,I,14). Ale
w życiu Jezusa zawiera się więcej niż w życiu Buddy. Życie Buddy kończy
się na przemienianiu. To, co najdonioślejsze w życiu Jezusa zaczyna się
po przemienieniu. Przetłumaczmy to na język wtajemniczonych: Budda
doszedł do tego stanu, kiedy boskie światło zaczyna jaśnieć w człowieku.
Stanął wobec śmierci wszystkiego, co ziemskie. Stał się światłością
świata. Jezus idzie dalej. W chwili, kiedy prześwietliła go światłość
wszechświata, nie umiera. W chwili tej staje się Buddą. Ale też wznosi
się w tym momencie na takie wyżyny, których wyrazem jest jeszcze wyższy
stopień wtajemniczenia. Cierpi i umiera. To co ziemskie znika. Lecz nie
znika to, co duchowe, nie ginie światłość świata. Tu następuje
zmartwychwstanie. Jezus objawia się swoim jako Chrystus. Budda w chwili
swego przemieniania pogrąża się w najwyższej szczęśliwości, łączy
się z duchem wszechświata. Chrystus Jezus raz jeszcze budzi duchowość
świata do życia w teraźniejszości, w postaci człowieka. Dawni
wtajemniczeni przechodzili coś podobnego przy wyższych święceniach,
lecz w sposób który można by nazwać obrazowym. Ci, których
wtajemniczono w misteria Ozyrysa osiągali przeżycia obrazowe takiego
zmartwychwstania. Takie „wielkie” wtajemniczenie, lecz jako przeżycie
rzeczywiste, nie obrazowo, przeszedł Jezus, a nie mamy tego w życiu
Buddy. Budda wykazał swoim życiem, że człowiek jest logosem i że
umierając wraca do logosu, do światła. W Jezusie logos sam stał się
człowiekiem. Słowo stało się ciałem. Tak
więc to, co w dawnych obrzędach misteriów rozgrywało się w zaciszu świątyń,
jest dla chrześcijaństwa wydarzeniem dziejowym, wszechświatowym.
Wyznawcy Chrystusa Jezusa czcili w nim tego, który jako jeden jedyny
wtajemniczony był w najwyższe misteria. Przekonał on ich, że świat
jest boski. Wiedza misteriów związała się dla chrześcijan
nierozerwalnie z postacią Chrystusa Jezusa. Że Chrystus żył na ziemi,
że jest związany z tymi, którzy go wyznają: ta wiara zastąpiła to,
czym dawniej były dla ludzi misteria. To,
co dawniej można było osiągnąć jedynie na drogach mistyki, było
teraz częściowo dostępne wiernym, skoro byli przekonani, że w Słowie
obecnym pośród nich żyje pierwiastek boski. Teraz już nie to, czego każdy
człowiek z osobna musiałby się długo przygotowywać było jedynie
miarodajne, lecz to, co widzieli i słyszeli zwykli ludzie w zetknięciu z
Jezusem i co mogli przekazać innym. „Co było od początku, cośmy słyszeli,
cośmy oczyma naszymi widzieli i na cośmy sami patrzyli, czego się ręce
nasze dotykały, cośmy widzieli i słyszeli o Słowie Żywota, to wam
zwiastujemy, abyście i wy z nami społeczności mieli”. Są to słowa z
I. listu św. Jana. Ta właśnie bezpośrednia rzeczywistość ogarniać
ma, jak żywa więź, wszystkie pokolenia, ma być tym Kościołem, który
się mistycznie krzewi z pokolenia w pokolenie. Tak należy rozumieć słowa
św. Augustyna: „Nie wierzyłbym Ewangeliom, gdyby nie skłaniał mnie
do tego autorytet Kościoła katolickiego”. A więc Ewangelie nie mają
same w sobie znamienia prawdziwości, ale dlatego trzeba im wierzyć, że
ich oparciem jest osoba Jezusa, i Kościół w tajemniczy sposób czerpie
stąd moc, która pozwala mu świadczyć o prawdziwości Ewangelii.
Tradycja misteriów przekazała drogę prowadzącą do prawdy. W chrześcijaństwie
żyje i przechodzi z pokolenia na pokolenie prawda sama. Misteria budziły
zaufanie do sił mistycznych w duszy wtajemniczonego, teraz chodzi ponadto
o zaufanie do tego jedynego, który wtajemnicza. Uczniowie misteriów
szukali przebóstwienia, chcieli je przeżyć. Jezus był przebóstwiony,
trzeba z nim utrzymywać łączność, wówczas człowiek żyjąc w łonie
stworzonej przezeń społeczności może mieć udział w jego przebóstwieniu
— takie było przekonanie chrześcijan. Co było przebóstwieniem w
Jezusie, jest przebóstwione dla wszystkich jego wyznawców. „Oto jestem
z wami po wszystkie dni aż do skończenia świata” (Mat. 28.20). Ten,
który się narodził w Betlejem, ma charakter wiekuisty, jest poza
czasem. Nie darmo słowa antyfony brzmią tak, jak gdyby Jezus rodził się
na nowo w każde święto Bożego Narodzenia: Dzisiaj się nam Chrystus narodził, dzisiaj pojawił się Zbawiciel, dzisiaj śpiewają Aniołowie na ziemi. Przeżycie Chrystusa uważać należy za pewien określony stopień wtajemniczenia. Kiedy wtajemniczony czasów przed-chrystusowych przeżywał Chrystusa, osiągał przez to stan, który mu dawał możność postrzegania — w wyższych światach — czegoś, co nie miało odpowiednika w świecie zmysłowym. Przeżywał to, co w wyższym świecie obejmuje Misterium Golgoty. Gdy teraz chrześcijański wtajemniczony przeżywa to samo dzięki inicjacji, widzi okiem ducha historyczne wydarzenie na Golgocie a jednocześnie wie, że w tym wydarzeniu, które miało miejsce na ziemi, zawarta jest ta sama treść, jaka poprzednio żyła jedynie w rzeczywistości duchowej misteriów. Tak więc przez Misterium Golgoty przelało się na społeczność chrześcijańską to, co poprzednio spływało na wtajemniczonych w zaciszu świątyń. Inicjacja daje chrześcijańskim wtajemniczonym możność uświadomienia sobie, co jest istotą Misterium Golgoty, natomiast wiara pozwala człowiekowi nieświadomie uczestniczyć w mistycznym prądzie, którego źródłem są wydarzenia opisane w Nowym Testamencie i który od tego czasu przenika życie duchowe ludzkości.
|
|
